Verkoudheid: oorzaken, symptomen en tips

Een volwassene heeft jaarlijks gemiddeld 3 maal een luchtweginfectie. Kinderen zijn vaker verkouden, bijna voortdurend lijkt het soms. Gemiddeld wel een keer of 6 per jaar of zelfs vaker. Bij kinderen is het heel normaal dat ze bij een verkoudheid ook lichte koorts krijgen. Heb je als volwassene koorts, dan is er meestal sprake van griep. De griep wordt veroorzaakt door het influenza-virus en geeft ook klachten zoals spierpijn en koude rillingen.

Hoewel de termen vaak door elkaar worden gebruikt, zijn er wel een aantal verschillen tussen verkouden zijn en neusverkouden zijn. Beide vormen van verkoudheid kunnen vervelend zijn, maar de symptomen en de impact op je lichaam verschillen enigszins.

Bij een gewone verkoudheid worden de symptomen veroorzaakt door een virus dat de bovenste luchtwegen aantast. Je kunt last hebben van algemene symptomen zoals keelpijn, hoesten, hoofdpijn en vermoeidheid. Soms ervaar je ook spierpijn of een rillerig gevoel. Deze symptomen kunnen zich verspreiden over je gehele luchtwegen, van de keel tot de borst, waardoor je je algeheel niet lekker voelt.

Neusverkouden zijn houdt in dat de klachten zich voornamelijk beperken tot de neus en neusholtes. Je kunt last hebben van een verstopte neus, loopneus en veel niezen. Soms kan het ook leiden tot een verminderd reukvermogen en een drukkend gevoel in de bijholten. In tegenstelling tot een gewone verkoudheid blijven de klachten bij neusverkouden meestal geconcentreerd rond de neus, zonder dat je last hebt van algemene malaise zoals spierpijn of hoofdpijn.

Verkoudheidsvirussen verspreiden zich via kleine speekseldruppeltjes die door de lucht zweven wanneer iemand niest, hoest of zelfs gewoon praat. Vooral in ruimtes waar mensen dicht op elkaar zitten, zoals in scholen, kantoren of in het openbaar vervoer, is de kans op besmetting groter. Ook door fysiek contact, zoals het schudden van handen of het aanraken van besmette oppervlakken, kan het verkoudheidsvirus worden overgedragen.

De ene verkoudheid is de andere niet, maar toch zijn er een aantal symptomen die je goed  kan herkennen. Heb je last van een of meer van deze symptomen, dan heb je het waarschijnlijk goed te pakken:

• Kriebel in de keel of keelpijn: Dit is vaak het eerste symptoom van een verkoudheid. Je kunt ook een beetje hees worden.
• Loopneus of verstopte neus: Je kunt moeite hebben met ademhalen door een verstopte neus of juist door een loopneus.
• Niezen: Veel mensen niezen regelmatig bij een verkoudheid, vooral in de beginfase.
• Hoesten, soms met slijm: Het virus irriteert de keel, wat leidt tot hoesten. Soms komt er wat slijm vrij.
• Hoofdpijn: Door de druk in de bijholten of door vermoeidheid kan hoofdpijn optreden.
• Weinig energie en vermoeidheid: Je voelt je snel moe omdat je lichaam energie gebruikt om het virus te bestrijden.
• Lichte spierpijn: Vooral bij volwassenen kan er lichte spierpijn optreden.
• Koorts bij kinderen: Kinderen kunnen lichte koorts ontwikkelen, tot ongeveer 38,5°C.

Een verkoudheid wordt in principe veroorzaakt door een virus, maar omdat je weerstand op dat moment op de proef gesteld wordt, kan het zijn dat je een extra besmetting oploopt via een bacterie. Dit kan onder andere resulteren in een keelontsteking, middenoorontsteking, bronchitis of bijholteontsteking. In dat geval heb je meestal koorts en voel je pijn op de plaats waar de ontsteking zit.

Een verkoudheid duurt over het algemeen tussen de 5 en 10 dagen, hoewel sommige symptomen zoals hoesten nog langer kunnen aanhouden. Als de klachten langer dan 3 weken aanhouden, kan er sprake zijn van andere oorzaken, zoals een complicatie waarvoor je het beste een arts kunt raadplegen.

Een verkoudheid is zeer besmettelijk, vooral in de eerste dagen na het ontstaan van de symptomen. Het virus verspreidt zich gemakkelijk via de lucht en door oppervlakken die door besmette personen zijn aangeraakt. Gelukkig zijn er verschillende dingen die je kunt doen om de kans op verspreiding te verkleinen:

Je handen zijn een van de belangrijkste manieren waarop ziektekiemen zich verspreiden. Door je handen regelmatig en grondig te wassen, kun je de kans op besmetting aanzienlijk verminderen. Zorg ervoor dat je je handen wast met water en zeep, vooral na het niezen, hoesten of na het aanraken van gedeelde oppervlakken zoals deurklinken of boodschappenmandjes. Als je geen toegang hebt tot water en zeep, gebruik dan een handgel op basis van alcohol om je handen schoon te maken.

Frisse lucht helpt je om het aantal ziektekiemen in de lucht te verminderen. Het regelmatig opendoen van je ramen zorgt voor een goede ventilatie en helpt bij het verbeteren van de luchtkwaliteit. Een goed geventileerde ruimte helpt ook bij het reguleren van de luchtvochtigheid, wat je slijmvliezen beschermt tegen uitdroging. Uitgedroogde slijmvliezen zijn namelijk minder effectief in het tegenhouden van virussen. Lucht elke ruimte minstens 10 minuten per dag, vooral als je in een drukke omgeving werkt of als er veel mensen in een ruimte zijn.

Wanneer je moet niezen of je neus snuiten, gebruik dan altijd een papieren zakdoekje. Papieren zakdoekjes zijn hygiënisch omdat je ze na eenmalig gebruik weg kunt gooien. Dit vermindert de kans dat je het virus via je handen verder verspreidt. Zorg ervoor dat je de zakdoekjes na gebruik direct in een afgesloten prullenbak gooit en was daarna je handen grondig. Vermijd stoffen zakdoeken. Deze houden het virus vast en kunnen het dus opnieuw verspreiden bij hergebruik.

Het neusslijmvlies is je eerste verdedigingslinie tegen virussen en bacteriën die via de lucht je lichaam proberen binnen te dringen. Dit slijmvlies is bedekt met kleine trilhaartjes die stofdeeltjes, virussen en bacteriën vastleggen en uit je neus houden. Om deze functie goed te kunnen vervullen, moet het neusslijmvlies vochtig blijven. Een droge neus maakt het gemakkelijker voor virussen om binnen te dringen. Gebruik een isotone zoutoplossing om je neus vochtig te houden. Dit helpt om de trilhaartjes te activeren, waardoor ze hun reinigende taak beter kunnen uitvoeren en ziekteverwekkers buiten de deur kunnen houden.

Wanneer je verkouden bent, is het belangrijk om dicht contact met anderen zo veel mogelijk te vermijden. Het virus verspreidt zich via kleine druppeltjes die vrijkomen wanneer je hoest, niest of zelfs wanneer je praat. Door afstand te houden van mensen, vooral in drukke omgevingen, kun je de kans op besmetting van anderen aanzienlijk verminderen. Probeer minimaal 1,5 meter afstand te bewaren en wees extra voorzichtig in slecht geventileerde ruimtes of tijdens sociale bijeenkomsten.

Een verkoudheid helemaal voorkomen is lastig, maar er zijn wel maatregelen die je kunt nemen om de kans op verkoudheid te verkleinen:

• Leef gezond: Eet gevarieerd, beweeg regelmatig, en zorg voor voldoende slaap.
• Hygiëne: Was je handen regelmatig en raak je gezicht zo min mogelijk aan.
• Ventileer: Zorg voor een goede ventilatie in je woning en op je werkplek.
• Ondersteun je lichaam: Geef je lichaam extra steun met voedingssupplementen. Voedingssupplementen op basis van duindoornbes zijn bij uitstek weerstandverhogers.

Ben je toch verkouden geworden, dan is het belangrijk om jezelf de nodige rust te gunnen. Je lichaam beschikt over een goed zelfherstellend vermogen en zal er voor zorgen dat je weer helemaal herstelt. Op voorwaarde dat het daartoe de kans krijgt. Met deze tips kun je je lichaam ondersteunen en de symptomen van een verkoudheid verzachten:

• Rust zoveel mogelijk: Slapen en uitrusten helpen je lichaam om sneller te herstellen. Zorg voor een goed geventileerde slaapkamer, zodat je voldoende frisse lucht binnenkrijgt.
• Houd jezelf warm: Warmte kan helpen om de symptomen te verlichten, vooral bij verkoudheid en hoesten. Zorg ervoor dat je voeten warm blijven. Als sokken niet voldoende zijn, kan een warm voetbadje helpen om je eigen lichaamswarmte te activeren.
• Vermijd droge of rokerige lucht: Droge lucht, vooral in verwarmde kamers, kan je symptomen verergeren. Gebruik een luchtbevochtiger of plaats een kom met water op de verwarming om de luchtvochtigheid te verhogen. Een stoombad met kamille kan helpen om je luchtwegen vrijer te maken als de verkoudheid vastzit.
• Eet licht verteerbare en gezonde voeding: Kies voor lichte maaltijden die gemakkelijk te verteren zijn. Vermijd vet eten en eet veel groenten en fruit die rijk zijn aan vitaminen en je lichaam ondersteunen tijdens het herstel.
• Houd je neusslijmvlies vochtig: Een isotone zoutoplossing kan helpen om je neusslijmvlies vochtig te houden. Vermijd het langdurig gebruik van ontzwellende neussprays, want deze kunnen je slijmvliezen beschadigen. Neuscrèmes met eucalyptus en tijm kunnen helpen om vrijer te ademen, en etherische oliën kunnen de luchtwegen verlichten.
• Drink regelmatig bij keelpijn: Warme dranken, zoals thee met citroen, kunnen je keel verzachten. Zuigtabletten of keelsprays op basis van kruiden zoals kamille en salie zijn ook verzachtend. Probeer je stem zo min mogelijk te belasten en vermijd fluisteren, omdat dit juist extra druk op je stembanden legt.
• Onderdruk hoesten niet: Hoesten is een natuurlijke manier om de luchtwegen schoon te houden. Kies in plaats van hoestremmers voor een verzachtende siroop op basis van tijm en anijs, die een verwarmend effect heeft en de keel ontspant.

Meestal hoef je met een gewone verkoudheid niet naar de dokter. In de meeste gevallen gaat een verkoudheid vanzelf over. Verergeren de klachten echter plotseling, dan is het verstandig om contact op te nemen met een arts. Dit geldt ook als je last krijgt van hoge koorts of ernstige pijn, zoals oorpijn of pijn in de voorhoofdsholten. Als de klachten langer dan 3 weken aanhouden, is het ook verstandig om een arts te raadplegen. Bij jonge kinderen onder de 1 jaar is extra voorzichtigheid geboden. In dat geval is het altijd goed om een arts te raadplegen.

Er zijn veel misverstanden over verkoudheid. Hoewel het een veelvoorkomende infectie is, blijven er allerlei fabels rondgaan over hoe je verkoudheid krijgt, hoe je het kunt behandelen en wat je wel of niet moet doen tijdens een verkoudheid.

• Je hebt meer kans om verkouden te worden in een slecht geventileerde ruimte.
  Feit: In slecht geventileerde ruimtes blijven vochtdruppeltjes met virussen langer in de lucht, waardoor de kans op besmetting groter is.
• Stomen laat je verkoudheid sneller overgaan.
  Fabel: Stomen kan tijdelijk verlichting geven, maar het versnelt de genezing van een verkoudheid niet. Het helpt alleen om minder verstopt te zijn.
• Neusdruppels met zout water helpen bij verkoudheid.
  Feit: Zoutoplossingen kunnen helpen om klachten te verlichten omdat ze het slijm verdunnen en de neus vochtig te houden.
• Het is beter om je neus op te halen dan te snuiten.
  Fabel: Er is geen bewijs dat ophalen beter is dan snuiten. Hard snuiten kan echter het snot naar je bijholten blazen, wat mogelijk meer irritatie kan veroorzaken.
• Antibiotica helpen tegen verkoudheid.
  Fabel: Verkoudheid wordt veroorzaakt door een virus en antibiotica werken alleen tegen bacteriële infecties. Daarom zijn antibiotica niet effectief tegen een verkoudheid veroorzaakt door een virus.
• De kans op verkoudheid is groot als je een hand geeft aan iemand die verkouden is.
  Feit: Verkoudheidsvirussen kunnen via je handen worden overgedragen. Door contact met besmette handen loop je een grotere kans om het virus via je eigen handen binnen te krijgen.
• Roken tijdens een verkoudheid is slecht.
  Feit: Roken irriteert de slijmvliezen en kan ervoor zorgen dat verkoudheidsklachten langer aanhouden en zelfs verergeren.
• Je kunt verkouden worden door in de kou te staan zonder jas.
  Fabel: Verkoudheid wordt veroorzaakt door een virus, niet door de kou. Hoewel kou je immuunsysteem kan verzwakken, is het virus de enige echte oorzaak van je verkoudheid.
• Vitamine C voorkomt verkoudheid.
  Fabel: Vitamine C ondersteunt het immuunsysteem, maar er is geen bewijs dat het verkoudheid voorkomt. Vitamine C kan wel helpen om de duur van de symptomen iets te verkorten.
• Dikke kleding zorgt ervoor dat je niet verkouden wordt.
  Fabel: Warme kleding beschermt je tegen de kou, maar het voorkomt geen verkoudheid. Verkoudheid ontstaat door een virus, niet door koude temperaturen.
• Vaker handen wassen helpt om verkoudheid te voorkomen.
  Feit: Regelmatig en grondig handen wassen is een van de meest effectieve manieren om jezelf te beschermen tegen verkoudheidsvirussen.

Je bent meestal besmettelijk vanaf het moment dat de eerste klachten optreden tot enkele dagen daarna. Het virus kan zich makkelijk verspreiden via hoesten, niezen en handen schudden.

Als je al 3 weken (of langer) verkouden bent, kan het verstandig zijn om een arts te raadplegen. Dit geldt vooral als je klachten verergeren of als je last hebt van zware vermoeidheid, aanhoudende hoofdpijn of bijholteontstekingen.

Nee, de airco zelf veroorzaakt geen verkoudheid. Verkoudheid wordt veroorzaakt door een virus. Maar een airco kan de luchtvochtigheid verlagen, waardoor je slijmvliezen uitdrogen en je vatbaarder kunt worden voor infecties.

Verkoudheid en griep worden beide veroorzaakt door virussen, maar de griep is vaak ernstiger dan een verkoudheid. Bij de griep heb je vaak hoge koorts, hevige spierpijn en voel je je veel zieker dan wanneer je verkouden bent. De symptomen van griep komen ook vaak sneller opzetten.

Nee, antibiotica werken alleen tegen bacteriële infecties en een verkoudheid wordt in principe veroorzaakt door een virus. Antibiotica helpen daarom niet om een verkoudheid te genezen.

In de herfst en winter komen mensen vaker binnenshuis samen in slecht geventileerde ruimtes, zoals op scholen, op kantoor of in het openbaar vervoer. Hierdoor verspreiden verkoudheidsvirussen zich gemakkelijker via de lucht of via oppervlakken die door meerdere mensen worden aangeraakt. Bovendien kan kou het immuunsysteem verzwakken, waardoor je vatbaarder wordt voor virussen.

Hoewel verkoudheid vaak vervelende symptomen met zich meebrengt, is het meestal onschuldig en gaat het vanzelf over. Door goede hygiëne, voldoende rust en eenvoudige huismiddeltjes kun je de symptomen verlichten en de kans op verspreiding van het virus beperken. Mocht je merken dat de klachten langer aanhouden of verergeren, dan is het verstandig om contact op te nemen met een arts om mogelijke complicaties uit te sluiten.